کابل ضد حریق چه تفاوتی با کابل معمولی دارد؟ مزایا و معایب آن چیست؟

با پیشرفت زیرساخت‌های شهری، ساختمان‌های هوشمند و سیستم‌های اتوماسیون صنعتی، ایمنی در برابر آتش‌سوزی امروزه از آشکارسازهای دود و آلارم‌ها فراتر رفته است. در این زمینه، کابل‌های ضد حریق به یکی از اجزای ضروری ساختمان‌ها‌ و زیرساخت‌های مدرن تبدیل شده‌اند و به‌عنوان یک راه‌حل موثر برای محافظت از دارایی‌ها و جان انسان‌ها در برابر آتش‌سوزی کاربرد گسترده‌ای دارند. در این مطلب قصد داریم تفاوت کابل ضد حریق با کابل معمولی را بررسی کنیم و به معرفی ویژگی‌ها، مزایا، معایب، کاربردها و انواع استاندارد کابل ضد حریق بپردازیم.

کابل ضد حریق چیست و چرا از کابل‌های معمولی متفاوت است؟

کابل‌ ضد حریق که در بازار با نام‌هایی مانند کابل اعلام حریق یا کابل نسوز نیز شناخته می‌شود، در واقع نوعی کابل مقاوم در برابر حریق(Fire-Resistant) است که برای حفظ یکپارچگی مدار در زمان آتش‌سوزی طراحی شده است. توجه داشته باشید که اصطلاح کابل نسوز (Flame-Retardant) در منابع فنی معنای متفاوتی دارد و به کابلی گفته می‌شود که از گسترش شعله جلوگیری می‌کند، اما لزوماً عملکرد مدار را حفظ نمی‌کند. در کاربردهای عمومی اما این واژه‌ها گاهی به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند. مهم‌ترین تفاوت کابل ضد حریق با کابل معمولی، توانایی کابل ضد حریق، در حفظ عملکرد در مواجهه با دماهای بالا برای مدت‌زمانی مشخص (مثلاً طبق استانداردها معمولاً بین ۳۰ تا ۱۸۰ دقیقه بسته به نوع) است. کابل‌های معمولی ساختار بسیار ساده‌تری دارند و برای حفظ عملکرد در آتش طراحی نشده‌اند.

مشاهده همه محصولات کابل ضد حریق

کابل‌های معمولی در آتش‌سوزی ممکن است ذوب یا بسوزند، دود و گازهای سمی منتشر کنند و به‌طور بالقوه شرایط حریق را تشدید کنند. بسته به جنس عایق/روکش، برخی کابل‌های معمولی (مثلاً با روکش PVC حاوی هالوژن) هنگام سوختن دود و گازهای سمی (مثل HCl) تولید می‌کنند که خطرناک است. در مقابل، برخی کابل‌های ضد حریق یا کم‌دود-بدون-هالوژن (FR-LSZH) در هنگام احتراق دود و گازهای سمی کمتری تولید می‌کنند؛ اما همیشه لازم است مشخصات سازنده و استانداردهای مربوطه را بررسی کنید. قیمت کابل ضد حریق معمولاً بالاتر از کابل‌های معمولی است.

مفهوم مقاومت در برابر آتش (Fire Resistance) در کابل‌ها

مفهوم مقاومت در برابر آتش (Fire Resistance)، به توانایی کابل‌ها برای حفظ عملکرد مدار الکتریکی در هنگام آتش‌سوزی اشاره دارد. کابل‌های مقاوم در برابر آتش علاوه بر ساختار پایه، معمولاً از لایه‌هایی مانند نوار میکا، پوشش‌های معدنی یا مواد عایق با نقطه ذوب بالا بهره‌مندند تا دوام حرارتی را افزایش دهند. لایه‌های مقاوم معمولاً شامل نوارهای میکا و مواد معدنی (مثلاً برخی ترکیبات حاوی منیزیا) هستند که به حفظ یکپارچگی در دماهای بالا کمک می‌کنند. کابل‌های معمولی معمولاً این لایه‌ها را ندارند.

ویژگی‌های ساختاری کابل ضد حریق: یک مهندسی پیشرفته

حال که با تفاوت کابل ضد حریق با کابل معمولی آشنا شدید، بهتر است نگاه دقیقی به ویژگی‌‌های ساختاری این نوع کابل داشته باشیم. ویژگی‌های ساختاری کابل ضد حریق شامل موارد زیر است:

جنس غلاف: مقاوم در برابر گسترش شعله (Flame Retardant)

غلاف بیرونی ممکن است از مواد LSZH (Low-Smoke, Zero-Halogen — کم‌دود و بدون هالوژن) یا FR-PVC (Flame-Retardant PVC) ساخته شود. توجه داشته باشید که FR-PVC در برابر شعله مقاوم است اما ممکن است هالوژن (مثل کلر) تولید کند، در حالی که LSZH تولید گازهای هالوژنی ندارد. این مواد مقاومت بیشتری در برابر گسترش شعله نشان می‌دهند و باعث کاهش احتمال انتشار آتش از طول کابل می‌شوند (هرچند نتایج به نوع ماده و شرایط بستگی دارد).

عدم تولید دود و گازهای سمی در هنگام سوختن

برخی کابل‌های ضد حریق با غلاف LSZH (بدون هالوژن) ساخته می‌شوند که در آتش دود و گازهای سمی کمتری تولید می‌کنند؛ اما همه کابل‌های مقاوم در برابر آتش لزوماً LSZH نیستند. به حداقل رسیدن انتشار گازهای سمی، خطرات سلامتی را برای ساکنان و امدادگران کاهش می‌دهد. جلوگیری از دود بیش از حد، زمان تخلیه را بهبود می‌بخشند و شرایط کاری ایمن‌تری را برای تیم‌های نجات فراهم می‌کند.

مواد عایق: سیلیکون یا ترکیبات خاص با نقطه ذوب بالا

در برخی از انواع کابل ضد حریق،از عایق‌هایی مانند سیلیکون یا ترکیبات معدنی خاص مانند اکسید منیزیم استفاده می‌شود. به همین دلیل در دماهای بالا نیز ذوب نمی‌شوند و ساختار خود را حفظ می‌کنند‌.

حفظ یکپارچگی مدار در دمای بالا

با نصب کابل ضد حریق، یکپارچگی مدار، حداقل به مدت 30 تا 180دقیقه در دمای 750تا 950 درجه سانتی‌گراد ممکن است بر اساس نوع کابل و استاندارد آزمایش‌ شده حفظ شود.

استفاده از نوارهای میکا برای مقاومت بیشتر در برابر آتش

در اطراف هادی‌های مسی (جامد یا رشته‌ای) در برخی کابل‌ها یک یا چند لایه نوار میکا قرار می‌گیرد که به ایجاد محافظی مقاوم در برابر دماهای بالا کمک می‌کند. نوار میکا به حفظ یکپارچگی مدار در شرایط حرارتی کمک می‌کند و از تماس مستقیم شعله با هادی جلوگیری می‌کند.

کاربردها و اهمیت کابل ضد حریق در سیستم‌های ایمنی

از مهم‌ترین کاربردهای کابل ضد حریق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

حفظ عملکرد سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق در شرایط اضطراری

دیگر تفاوت کابل ضد حریق با کابل معمولی در خواص آنهاست. درواقعخواص کابل‌های مقاوم در برابر آتش باعث افزایش احتمال حفظ تغذیهٔ تجهیزات حیاتی مانند روشنایی اضطراری، سامانه‌های اعلام حریق و مدارهای کنترلی مرتبط در طول حادثه می‌شود.

روشن ماندن چراغ‌های راهنما و خروج

این کابل‌ها در سیستم‌های تخلیه، آلارم و مدارهای نجات آسانسور کاربرد دارند و می‌توانند به روشن ماندن چراغ‌های راهنما و مسیرهای خروج در هنگام حریق کمک کنند.

تأمین برق برای فن‌ها و پمپ‌های ضروری در زمان آتش‌سوزی

در بسیاری از طراحی‌های ایمنی، استفاده از کابل مقاوم در برابر آتش برای تغذیهٔ فن‌های مکش دود و پمپ‌های اطفاء ضروری یا بسیار توصیه‌شده است.

بیمارستان‌ها، مراکز درمانی و ساختمان‌های بلند

در بیمارستان‌ها، مراکز درمانی، ساختمان‌های بلند و سایر زیرساخت‌های حیاتی که نیاز به عملیات بی‌وقفه دارند از کابل ضد حریق استفاده می‌شود‌. مدارهای مربوط به تجهیزات پشتیبانی حیات در بخش مراقبت‌های ویژه، برق اضطراری اتاق عمل و سیستم‌های هشدار گازهای پزشکی به صورت دائمی به برق نیاز دارند.

استانداردها و آزمایش‌های بین‌المللی برای کابل‌های ضد حریق

استانداردهای کلیدی برای کابل‌های ضد حریق عبارت‌اند از:

استاندارد IEC 60331 و مقاومت در برابر شعله

استاندارد IEC 60331 مربوط به آزمایش‌های یکپارچگی مدار (circuit integrity) است که مدت زمان عملکرد کابل‌ها تحت آتش را مشخص می‌کند.

استاندارد IEC 60332 و عدم گسترش شعله

استانداردی که میزان مقاومت و عدم گسترش شعله را در کابل‌های تکی و دسته‌ای هنگام سوختن شیب‌دار یا عمودی تعیین می‌کند.

استاندارد IEC 61034 و میزان تولید دود

استاندارد IEC 61034 مربوط به اندازه‌گیری چگالی دود (Smoke Density) هنگام احتراق است؛ در این روش عبور نور بیشتر، نشان‌دهنده دود کمتر است.

چگونه کابل ضد حریق را از کابل معمولی تشخیص دهیم؟

برای تشخیص تفاوت کابل ضد حریق با کابل معمولی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

نشانه‌گذاری و کدگذاری روی کابل

یکی از روش‌های تشخیص توجه به نشانه‌گذاری و کدگذاری روی کابل‌های ضد حریق است. این نشانه‌گذاری نوع کابل، استاندارد و کشور سازنده آن را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال کابل fRLS (FR-LS یا FR-LSZH) معمولاً به معنی «مقاوم در برابر شعله و کم‌دود/بدون هالوژن» هستند (تعابیر دقیق بسته به سازنده و منطقه ممکن است متفاوت باشد).

تفاوت در ظاهر و بافت غلاف خارجی

کابل‌های مقاوم در برابر آتش غلاف مات، کمی زبر با لایه‌های چندگانه دارند؛ اما غلاف کابل معمولی نرم و براق است. کابل‌های ضد حریق به دلیل استحکام بالای غلاف خارجی انعطاف‌پذیری کمتری دارند و سنگین‌تر از کابل‌های معمولی هستند.

جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی مهم‌ترین تفاوت کابل ضد حریق با کابل معمولی پرداختیم و درباره ویژگی‌های ساختاری، مزایا، معایب، کاربردها و استانداردهای بین‌المللی کابل ضد حریق صحبت کردیم.استفاده از کابل مناسب می‌تواند ایمنی سازه‌ها را افزایش دهد، یکپارچگی مدارهای حیاتی را تا حد امکان حفظ کند و در صورت استفاده از انواع کم‌دود-بدون-هالوژن به کاهش تولید گازهای مضر کمک کند.

سوالات متداول